Bộ
di cốt được tìm thấy tại di chỉ Đồng Đậu thuộc Yên Lạc, Vĩnh Phúc còn
gần như nguyên vẹn, khoảng 3500 năm tuổi và đặc biệt có dấu vết của tục
nhuộm răng đen và tục nhổ răng cửa bên hàm trên và răng cửa hàm dưới.

Di chỉ khảo cổ học Đồng Đậu nằm gọn
trên Gò Đậu, thuộc thôn Đông Hai, xã Vĩnh Mỗ, nay là thị trấn Yên Lạc,
huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc. Đây là di chỉ khảo cổ học tiêu biểu thời
tiền sơ sử của Việt Nam, đã được Viện Khảo cổ học, Bảo tàng Lịch sử
Việt Nam và Khoa Lịch sử Đại học KHXH&NV-ĐHQG Hà Nội khai quật 6
lần với tổng diện tích 758m² (trong đó, Viện Khảo cổ học đã khai quật 3 lần).

Hầu hết các cuộc khai quật đều tìm thấy
những di vật tiêu biểu của 3 nền văn hoá: Phùng Nguyên - Đồng Đậu - Gò
Mun là các văn hoá tiêu biểu của dân tộc ta mở đầu giai đoạn Hùng Vương
dựng nước. Ngày 21/4/2000, Đồng Đậu đã được Nhà nước xếp hạng là di
tích Văn hoá Lịch sử cấp Quốc gia.

Từ ngày 11/12/2012, cuộc khai quật lần
thứ 7 bắt đầu với sự tham gia của 3 cơ quan là Bộ môn khảo cổ học Khoa
Lịch sử Đại học KHXH&NV-ĐHQGHN, Hội Khảo cổ học Việt Nam và Sở
VHTT&DL tỉnh Vĩnh Phúc. Qua 7 lần khai quật đã phát hiện được các
hiện vật bằng đá (rìu, đục, bàn mài, vòng, hạt chuỗi trang sức), đồng
(rìu, dũa, mũi tên, lưỡi câu, mũi lao), gốm (mảnh nồi, vò, chạc, dọi xe
chỉ, bi gốm và nhiều công cụ bằng xương, sừng. Di cốt động vật như:
lợn, hươu, nai, trâu, bò, chó, hổ… và khá nhiều xương cá.

Năm 1999, Bảo tàng Lịch sử Việt Nam
phối hợp với Sở VHTT&DL Vĩnh Phúc tiến hành cuộc khai quật lần thứ
6 đã phát hiện được một ngôi mộ táng, còn giữ lại được di cốt người
thuộc văn hoá Phùng Nguyên.


Cuộc khai quật lần này, mặc dầu chỉ có 25m²,
nhưng cũng đã phát hiện được một ngôi mộ nằm ở độ sâu 3m, các nhà khảo
cổ đã tìm thấy biên mộ rất rõ ràng. Ngôi mộ còn gần như nguyên vẹn trừ
xương đùi bên trái bị mất - có thể do người đời sau đào hố trúng mộ và
cũng không loại trừ tổ mối làm huỷ hoại. Di cốt nằm ngửa, hai tay duỗi
thẳng, hộp sọ bị vỡ, nhưng di cốt khá cứng có thể phục chế lại được kể
cả phần xương mặt. Đây là bộ xương của một người trưởng thành, cao
khoảng 1,6 mét. Xương hàm dưới thô, có góc hàm vểnh ra ngoài và bờ trên
hốc mắt tày - đó là đặc điểm của nam giới. Chưa rõ vì lý do nào, nhưng
tìm thấy bằng chứng xương mác bên phải bị gẫy nhưng đã liền lại. Đặc
biệt có tục nhuộm răng đen và tục nhổ răng cửa bên hàm trên và răng cửa
hàm dưới.

Phong tục nhổ răng đã được chúng tôi
chứng minh là chỉ thấy xuất hiện trong những mộ táng thuộc văn hoá
Phùng Nguyên như: Xóm Rền (Phú Thọ), Hang Tọ II (Sơn La), Đình Tràng
(Hà Nội), một số ngôi mộ ở Mán Bạc (Ninh Bình) và cả 2 ngôi mộ phát
hiện được ở Đồng Đậu.

Những di cốt người cổ tìm thấy ở Đồng
Đậu có niên đại sớm nhất khoảng 3500±110 cách ngày nay. Đây là những
bằng chứng vô cùng quý giá để tìm hiểu về thành phần nhân chủng của
người Việt cổ trên lưu vực sông Hồng. Phát hiện di cốt người cổ ở Đồng
Đậu sẽ đóng góp vào những tư liệu khoa học làm sáng tỏ dần vấn đề “Nguồn gốc người Việt” - mà nhiều nhà khoa học còn đang gắng công tìm tòi, nghiên cứu.

Theo ông Trần Văn Quang - Giám đốc Sở
VHTT&DL Vĩnh Phúc, bộ di cốt này sẽ được chuyển về trưng bày tại
Bảo tàng tổng hợp tỉnh Vĩnh Phúc, để phục vụ nhân dân và khách thăm
quan trong và ngoài nước.]